دەربارە

Міржақып Дулатов – қазақтың асакөрнектіағартушысы, қоғам қайраткері, ақын, жазушы, жалын көсемсөзшебері.Туған жері — бұрынғы Торғай уезінің Сарқопа болысының үшіншіауылы.Әкесі Дулат аймағына аты шыққан шебер кісі болған, ер-тұрманжасап,етік, мәсі тіккен. Шешесі Дәмеш ойын-тойдың базары, әншікісіболған.

Міржақып анасынан екі жасында, әкесінен 12 жасында айырылыпағасыАсқардың қолында тәрбиеленеді. Асқар әкесі ДулаттыңМіржақыптыңоқып, білімді азамат болып, өсуін армандаған тілегінесай, інісініңоқуын әрі жалғап, білім алуына ерекше көңіл бөледі.Ауылда туып,ауылда өскен, ауылда оқып, ауылда қызмет етіп, «ауылмұғалімі»атанған зерделі жас ауыл тұрғындарының ауыр тұрмысын,теңдігі жоқаянышты халін көріп, түңіледі, тебірене толқиды.Езілген еліне есболуға, жоғын жоқтап, мұңын мұңдауға сертбайлайды. Халық ісіне барболмысымен бүтіндей беріліп, «Қалғаншажарты жаңқам мен сенікі,Пайдалан шаруаңа жараса, алаш» деп, бардауысымен жар салады.

Өз бетінше талпынып, білім жинап, орыс тілін жетікмеңгергенМіржақып орыстың озық ойлы азаматтарының еңбектеріментанысуыарқасында замана тозаңын суырып, дүниені дүр сілкіндірердауылдыкүндердің тақап келе жатқанын өзгелерден бұрын сезеді.Кеңдаласында алаңсыз өмір сүріп, мал бағып жатқан бейқамхалқын:

«Көзіңді аш, оян, қазақ, көтер басты,

Өткізбей қараңғыда бекер жасты», —

деп, жырымен жұлқылап оятып, оларды білімге, ел үшінпайдалыіс-әрекетке шақырады. Бүкіл халықтың еркіндікке жетуініңбастышарты – түнек болып торлаған қараңғылық ұйқысынан ояну,дүрсілкініп, надандықтан арылу деп білген ол: «Оян, қазақ!»депұрандаудан танған жоқ. Сондықтан да оның үні қалың ұйқыдағықазағынқұлағының түбінен «маса» болып, маза бермей ызыңдап оятудымұраттұтқан өзінен он екі жас үлкен рухани ағасы АхметБайтұрсынұлыныңүнімен қатар естіліп, қазақ даласын қатар шарлады.Сол егіз үнтарих мінбесінен қатар көрінген екі алыптың қашан соңғыдемдерітаусылғанша, тағдыр талқысымен екеуі екі жақта жүрсе де,қуғынғатүсіп, қамауға алынса да үзілмей, қатар естіліп тұрды.

Ерте оянып, ерте есейген өр мінезді Міржақып қашандакүресшебінің алдында болды. Жалынды сөзімен де, тындырымды ісіменде,жеке басының жүріс-тұрысымен де ол өзінен кейінгі жастарғаәсеретіп, оларды халық ісіне алаңсыз берілуге үндеді.Оныңпублицистикалық толғауларынан шағын өлеңдеріне дейін,«БақытсызЖамал» романынан газет-журналдардағы шағын мақаласынадейін халықмүддесіне арналды. Сонымен қатар ол жастарды тәрбиелеужөнінде көпойланып, көп еңбектенді, халықтың пайдалы әдет-ғұрпынсақтауға,елін, жерін сүйетін тәрбие беруге күш салды. Жазушылық,қоғамдыққызметке педагогтік міндетті қосарлап көтеруі деМіржақыптың халқынберіле сүйетіндігінің айғағы еді. Ел бейнетінеөгіз болып жегіліп,ертеңі үшін жанын қиған Жақаң:

«Ем таба алмай дертіңе мен ертеден,

Сол бір қайғың өзегімді өртеген.

Тырп етпейсің бас көтеріп көрпеден,

Еңсең неге түсті мұнша, елім-ай», —

деп дүниеден арманда кетті

Mіrzhaқyp Dulatov-қazaқtyң ace kөrnektі aғartushysy, қoғam kairatkeri,akyn,Zhazushy, Zhalyn kөsemsөz sheberі. Tugan zherі - bұrynғyTorғayuezіnің Sarқopa bolysynyң үshіnshі auli. Әkesі Dulat aymaғynaAtashyққan sheber kіsі bolғan, ep tұrman zhasap, etіk, mәsіtіkken.Sheshesі Dәmesh Oiyn-toydyң bazaars әnshі kіsі bolғan.

Mіrzhaқyp anasynan ekі zhasynda, әkesіnen 12 zhasyndaayyrylypaғasy Asқardyң қolynda tәrbielenedі. Asқar әkesіDulattyңMіrzhaқyptyң oқyp, bіlіmdі Azamat bolyp, өsuіn armandaғantіlegіnesai іnіsіnің oқuyn әrі zhalғap, Bilim aluyna erekshe kөңіlbөledі.Auylda tuyp, auylda өsken, auylda oқyp, auylda қyzmet etіp,"Aulmұғalіmі" atanғan zerdelі zhas Aul tұrғyndarynyң auyrtұrmysyn,teңdіgі zhoқ ayanyshty halіn kөrіp, tүңіledі, tebіrenetolқidy.Ezіlgen elіne EU boluғa, zhoғyn zhoқtap, mұңyn mұңdauғabaylaydycertificates. Halyk іsіne bar bolmysymen bүtіndeyberіlіp"Қalғansha zharty zhaңқam changed senіkі, Paydalan sharuaңaZharas,Alash" depots, bar dauysymen heat Salado.

Өz betіnshe talpynyp, Bilim zhinap, orys tіlіn zhetіkmeңgergenMіrzhaқyp orystyң ozyқ oyly azamattarynyң eңbekterіmentanysuyarқasynda Zaman tozaңyn suyryp, dүnienі dүr sіlkіndіrerdauyldykүnderdің taқap Kehl zhatқanyn өzgelerden bұryn sezedі.Keңdalasynda alaңsyz Omir sүrіp, small baғyp zhatқanbeyқamhalқyn:

 

"Kөzіңdі ash, oyan, Kazakh, kөter Bastia,

Өtkіzbey қaraңғyda Becker zhasty "-

 

depots, zhyrymen zhұlқylap oyatyp, Olard bіlіmge ateushinpaydaly іs-әreketke shaқyrady. Bүkіl halyқtyң erkіndіkkezhetuіnіңBusta Chartier - tүnek bolyp torlaғan қaraңғylyқ ұyқysynanoyanu,dүr sіlkіnіp, nadandyқtan Arylakh depots bіlgen ol 'Oyan,Kazakh!"Dep ұrandaudan tanғan zhoқ. Sondyқtan yes onyң үnі қalyңұyқydaғyқazaғyn құlaғynyң tүbіnen "masa" bolyp, MAZ berm yzyңdapoyatudyMurat tұtқan өzіnen he ekі zhas үlken ruhani aғasyAhmetBaytұrsynұlynyң үnіmen қatar estіlіp, Kazakh dalasynқatarsharlady. Sol egіz үn Tarikh mіnbesіnen қatar kөrіngen ekіalyptyңқashan soңғy demderі tausylғansha, taғdyr talқysymen ekeuіekіzhaқta zhүrse de, қuғynғa tүsіp, қamauғa alynsa үzіlmey yes,қatarestіlіp tұrdy.

Erte oyanyp, erte eseygen өr mіnezdі Mіrzhaқyp қashandakүresshebіnің aldynda Bolden. Zhalyndy sөzіmen de, de tyndyrymdyіsіmen,Zheke basynyң zhүrіs-tұrysymen de ol өzіnen keyіngіzhastarғa әseretіp, Olard Halyk іsіne alaңsyz berіluge үndedі.Onyңpublitsistikalyқ tolғaularynan shaғyn өleңderіne deyіn,"JamalBaқytsyz" romanynan newspapers-zhurnaldardaғy shaғynmaқalasynadeyіn Halyk mүddesіne Arnaldo. Sonymen қatar ol zhastardytәrbieleuzhөnіnde kөp oylanyp, kөp eңbektendі, halyқtyң paydalyәdet-ғұrpynsaқtauғa, elіn, zherіn sүyetіn tәrbie beruge kүshSalda.Zhazushylyқ, қoғamdyқ қyzmetke pedagogtіk mіndettі қosarlapkөteruіde Mіrzhaқyptyң halқyn berіle sүyetіndіgіnің ayғaғy edі.Elbeynetіne өgіz bolyp zhegіlіp, erteңі ushin zhanynқiғanZhaқaң:

"Em taba Alma dertіңe changed erteden,

Sol bir қayғyң өzegіmdі өrtegen.

Tyrp etpeysің bass kөterіp kөrpeden,

Eңseң bliss tүstі mұnsha, Elim-ai "-

Dep dүnieden Armand kettі